Weltschmerz

Leon de Winter noemt Café Weltschmerz het belangrijkste journalistieke online burgerplatform buiten de gesubsidieerde omroepen om. Ik was er onlangs te gast om te worden geïnterviewd door een Congolese Nederlander Alphonse Muambi, de schrijver van ‘Democratie kun je niet eten’.

We spraken over het verband tussen olie, grondstoffen en emigratie (economische vluchtelingen) uit Afrika naar Europa. Dit verband is er. In mijn nieuwe boek ‘Coltan, Congo’s Curse’ leg ik uit wat er aan de hand is in Congo en dat er qua exploitatie en conflict sinds Koning Leopold II’ rubberterreur niet veel is veranderd.

En daar wil ik het over hebben deze keer. Nee, niet over Afrika alleen, maar over het analyseren van zogenaamde ‘Eerste Oorzaken.’

Waarom proberen mensen weg te komen uit hun geboortestreken, iedereen die ze kennen en alles wat ze ooit hadden achterlatend? De eerste oorzaak die de emigratie vooral uit Afrika heeft doen toenemen is nog steeds dezelfde: armoede. Iemand in Angola vertelde me dat juist omdat het land rijk is, zij arm zijn. En dat geldt voor de veel landen waar olie, ertsen of diamanten worden gevonden; het maakt de bevolking arm. In de film ‘Blood Diamond’ zegt er iemand uit een dorpje dat hij hoopte dat er naast diamanten geen olie zou worden gevonden, want zo sprak hij: ‘Dan hebben we pas echt problemen.’ Congo is het rijkste land van de wereld, maar tevens het armste.

Maar wat is daar nu de eerste oorzaak weer van? Wij die toegang willen hebben tot die grondstoffen en ze op welke manier dan ook willen verkrijgen, gingen en gaan over lijken. Het Coltan conflict in Congo heeft al ruim 4 miljoen doden gekost. Gemeenschappen zijn van hun mineraalrijke landerijen gejaagd door verkrachtende milities al dan niet ondersteund door rijke lokale politici of commerciële organisaties. Daarachter moet weer een andere eerste oorzaak worden gezocht en dat is een financieel, kapitalistisch systeem dat geen democratie toelaat. Dat is maar schijn, want zoals ik zei in het interview gaan economische belangen boven elke vorm van democratie.

Maar het zou toch anders kunnen en moeten? We kunnen de mensen die in Afrika wonen toch een bestaansminimum garanderen? Er wordt immers voldoende verdiend om er maatschappelijke cohesie te bevorderen die diverse voordelen op zal leveren. Wat kost het eigenlijk om de handel met Afrika te re-humaniseren? Een klein beetje minder winst misschien? Het betekent meteen dat onze grenzen niet dicht hoeven. Het betekent dat er meer veiligheid zal kunnen worden gegarandeerd. Het betekent dat de conflicten zullen kunnen worden opgelost. Het zal zorgen voor een verbeterde relatie onderling.  Er zullen meer klanten komen om de elektronische gadgets die van die grondstoffen gemaakt worden lokaal te kunnen verkopen omdat de mensen nu wel het geld verdienen waarmee ze dat zouden kunnen doen. Als hun levenspeil hoger kan worden, zal er ook minder ontwikkelingshulp nodig zijn. Niet alleen in Afrika leefden dorpen als autonome gemeenschappen. Zo leefden we in Europa ook vanaf de het jaar 0 tot ongeveer het begin van de achttiende eeuw. Slavernij ontstond omdat wij de grondstoffen uit andere landen meenamen en verkochten, ten koste van de maatschappelijke balans van die streken waar men sinds mensenheugenis in harmonie met de natuur had overleefd. Crocodile Dundee zei dat prachtig, hij zei: ‘Zie je die rots daar? Die staat er al 600 miljoen jaar en zal daar ook nog staan als jij en ik al lang zijn vergaan. Wat heeft het voor zin om er eigenaar van te zijn?’ Ik denk dat er oplossingen zijn voor wezenlijke, complexe problematiek, maar die kunnen alleen worden benut als men eindelijk erkent wat de eerste oorzaken zijn. En die zijn als sinds mensenheugenis exact dezelfde. We voelen allemaal die Weltschmerz toch? Simpel eigenlijk…